രണ്ടാം ലോകമഹായുദ്ധം: കാരണങ്ങൾ, വികാസം, അനന്തരഫലങ്ങൾ

മാനവരാശിയുടെ ചരിത്രത്തിലെ ഏറ്റവും വിനാശകരമായ സംഘർഷങ്ങളിലൊന്നാണ് രണ്ടാം ലോകമഹായുദ്ധം (World War II). 1939 മുതൽ 1945 വരെ ആഗോളതലത്തിൽ വ്യാപിച്ചുകിടന്ന ഈ യുദ്ധം, ലോകരാഷ്ട്രീയത്തിലും സാമൂഹിക ക്രമത്തിലും അഗാധമായ മാറ്റങ്ങൾ വരുത്തി. ദശലക്ഷക്കണക്കിന് ആളുകളുടെ ജീവനെടുത്ത ഈ മഹായുദ്ധത്തിന്റെ കാരണങ്ങൾ, അതിന്റെ വികാസം, ലോകത്തിന് അത് നൽകിയ പാഠങ്ങൾ എന്നിവയെക്കുറിച്ച് നമുക്ക് ശാസ്ത്രീയവും വസ്തുതാപരവുമായ ഒരു അവലോകനം നടത്താം.

തുടക്കത്തിന്റെ കാരണങ്ങൾ: എവിടെ നിന്ന് തുടങ്ങി?

രണ്ടാം ലോകമഹായുദ്ധത്തിന് ഒറ്റ കാരണം ഉണ്ടായിരുന്നില്ല; പകരം, ഒരു കൂട്ടം സങ്കീർണ്ണമായ ചരിത്രപരമായ ഘടകങ്ങളുടെയും രാഷ്ട്രീയ തീരുമാനങ്ങളുടെയും ഫലമായിരുന്നു അത്. പ്രധാന കാരണങ്ങൾ താഴെക്കൊടുക്കുന്നു:

1. വേർസായ് ഉടമ്പടിയുടെ പ്രത്യാഘാതങ്ങൾ (Treaty of Versailles)

ഒന്നാം ലോകമഹായുദ്ധത്തിനുശേഷം ജർമ്മനിയുടെമേൽ അടിച്ചേൽപ്പിക്കപ്പെട്ട വേർസായ് ഉടമ്പടി, ജർമ്മൻ ജനതയിൽ കടുത്ത അതൃപ്തിയും അപമാനബോധവും സൃഷ്ടിച്ചു. ഭീമമായ യുദ്ധ നഷ്ടപരിഹാരം, സൈനിക ശക്തിയിലുണ്ടായ കുറവ്, പ്രദേശങ്ങളുടെ നഷ്ടം എന്നിവ ജർമ്മനിയുടെ സാമ്പത്തിക-രാഷ്ട്രീയ സ്ഥിതിയെ തകർത്തു. ഇത് അഡോൾഫ് ഹിറ്റ്ലറെപ്പോലുള്ള തീവ്രദേശീയ നേതാക്കൾക്ക് അധികാരത്തിൽ വരാനുള്ള സാഹചര്യമൊരുക്കി.

2. സ്വേച്ഛാധിപത്യ ഭരണകൂടങ്ങളുടെ ഉദയം (Rise of Totalitarian Regimes)

• ജർമ്മനിയിൽ നാസിസം (Nazism in Germany): ഹിറ്റ്ലറുടെ നേതൃത്വത്തിലുള്ള നാസി പാർട്ടി ജർമ്മൻ ജനതയുടെ അതൃപ്തി മുതലെടുത്ത് അധികാരത്തിലെത്തി. ആര്യൻ വംശത്തിന്റെ മേൽക്കോയ്മ, യൂറോപ്പിൽ ജർമ്മനിയുടെ ആധിപത്യം എന്നിവയായിരുന്നു അവരുടെ പ്രധാന ലക്ഷ്യങ്ങൾ.
• ഇറ്റലിയിൽ ഫാസിസം (Fascism in Italy): ബെനിറ്റോ മുസ്സോളിനിയുടെ കീഴിൽ ഇറ്റലി ഒരു ഫാസിസ്റ്റ് രാഷ്ട്രമായി മാറി. പഴയ റോമൻ സാമ്രാജ്യത്തിന്റെ പ്രതാപം വീണ്ടെടുക്കുക എന്നതായിരുന്നു മുസ്സോളിനിയുടെ സ്വപ്നം.
• ജപ്പാനിലെ സൈനികവാദം (Militarism in Japan): സമ്പത്ത് ലക്ഷ്യമിട്ട് ജപ്പാൻ മഞ്ചൂറിയയിലും ചൈനയിലും സൈനിക അധിനിവേശങ്ങൾ നടത്തി.

3. അപ്പീസ്മെന്റ് നയം (Appeasement Policy)

ബ്രിട്ടനും ഫ്രാൻസും ഉൾപ്പെടെയുള്ള യൂറോപ്യൻ ശക്തികൾ, യുദ്ധം ഒഴിവാക്കുന്നതിനായി ഹിറ്റ്ലറുടെയും മുസ്സോളിനിയുടെയും ആവശ്യങ്ങൾക്ക് വഴങ്ങിക്കൊടുക്കുന്ന നയമാണ് സ്വീകരിച്ചത്. ഇത് 'അപ്പീസ്മെന്റ്' നയം എന്നറിയപ്പെട്ടു. ഈ നയം ജർമ്മനിയെ കൂടുതൽ ധാർഷ്ട്യത്തോടെ പ്രവർത്തിക്കാൻ പ്രേരിപ്പിച്ചു. ഉദാഹരണത്തിന്, 1938-ലെ മ്യൂണിക്ക് ഉടമ്പടിയിൽ (Munich Agreement) ചെക്കോസ്ലോവാക്യയുടെ സുഡറ്റൻലാൻഡ് പ്രദേശം ജർമ്മനിക്ക് നൽകി.

4. ലീഗ് ഓഫ് നേഷൻസിന്റെ പരാജയം (Failure of the League of Nations)

ഭാവിയിൽ യുദ്ധങ്ങൾ ഒഴിവാക്കാനായി രൂപീകരിച്ച ലീഗ് ഓഫ് നേഷൻസ്, ജപ്പാൻ മഞ്ചൂറിയ ആക്രമിച്ചപ്പോഴും ഇറ്റലി എത്യോപ്യയെ ആക്രമിച്ചപ്പോഴും ഫലപ്രദമായി ഇടപെടുന്നതിൽ പരാജയപ്പെട്ടു. ഇതിന്റെ ബലഹീനത ലോകരാജ്യങ്ങൾക്ക് വ്യക്തമായി.

5. സാമ്പത്തിക മാന്ദ്യം (Economic Depression)

1929-ലെ ലോക സാമ്പത്തിക മാന്ദ്യം ലോകമെമ്പാടും ദാരിദ്ര്യവും തൊഴിലില്ലായ്മയും സൃഷ്ടിച്ചു. ഇത് പല രാജ്യങ്ങളിലും തീവ്രവാദ രാഷ്ട്രീയ പാർട്ടികൾക്ക് വളരാനുള്ള സാഹചര്യമൊരുക്കി. ജനങ്ങൾ തങ്ങളുടെ പ്രശ്നങ്ങൾക്ക് ഒരു എളുപ്പ പരിഹാരം വാഗ്ദാനം ചെയ്യുന്നവരെ പിന്തുണച്ചു.

യുദ്ധത്തിന്റെ വികാസം: തീവ്രമായ സംഘർഷങ്ങൾ

1939 സെപ്റ്റംബർ 1-ന് ജർമ്മനി പോളണ്ടിനെ ആക്രമിച്ചതോടെയാണ് രണ്ടാം ലോകമഹായുദ്ധം ഔദ്യോഗികമായി ആരംഭിക്കുന്നത്. തുടക്കത്തിൽ ജർമ്മനിയുടെ സൈനിക ശക്തിയും 'ബ്ലിറ്റ്സ്ക്രീഗ്' (Blitzkrieg) എന്ന മിന്നലാക്രമണ തന്ത്രവും യൂറോപ്പിൽ ആധിപത്യം സ്ഥാപിക്കാൻ സഹായിച്ചു.

ആദ്യഘട്ടം (1939-1941): അച്ചുതണ്ട് ശക്തികളുടെ മുന്നേറ്റം

• പോളണ്ട് ആക്രമണം: അതിവേഗമുള്ള ജർമ്മൻ സൈനിക മുന്നേറ്റം പോളണ്ടിനെ കീഴടക്കി.
• ഫ്രാൻസിന്റെ പതനം: 1940-ൽ ഫ്രാൻസ് അതിവേഗം ജർമ്മനിക്ക് കീഴടങ്ങി.
• ബ്രിട്ടൻ യുദ്ധം (Battle of Britain): ബ്രിട്ടനെ കീഴടക്കാനുള്ള ജർമ്മൻ വ്യോമാക്രമണ ശ്രമങ്ങൾ ബ്രിട്ടീഷ് റോയൽ എയർഫോഴ്സ് വിജയകരമായി ചെറുത്തു.
• ഓപ്പറേഷൻ ബാർബറോസ (Operation Barbarossa): 1941-ൽ ജർമ്മനി സോവിയറ്റ് യൂണിയനെ ആക്രമിച്ചു. ഇത് കിഴക്കൻ മുന്നണിയിൽ (Eastern Front) അതിരൂക്ഷമായ പോരാട്ടങ്ങൾക്ക് വഴിയൊരുക്കി.
• പേൾ ഹാർബർ ആക്രമണം: 1941 ഡിസംബർ 7-ന് ജപ്പാൻ അമേരിക്കൻ നാവിക താവളമായ പേൾ ഹാർബർ ആക്രമിച്ചു. ഇത് അമേരിക്കയെ യുദ്ധത്തിലേക്ക് കൊണ്ടുവന്നു.

വഴിത്തിരിവുകൾ (1942-1943): സഖ്യകക്ഷികളുടെ തിരിച്ചുവരവ്

• സ്റ്റാലിൻഗ്രാഡ് യുദ്ധം (Battle of Stalingrad): സോവിയറ്റ് യൂണിയൻ ജർമ്മൻ സൈന്യത്തെ തുരത്തിയ ഈ യുദ്ധം കിഴക്കൻ മുന്നണിയിലെ ഒരു പ്രധാന വഴിത്തിരിവായിരുന്നു.
• മിഡ്‌വേ യുദ്ധം (Battle of Midway): പസഫിക് മേഖലയിൽ ജപ്പാന്റെ സൈനിക ശക്തിക്ക് കനത്ത പ്രഹരം ഏൽപ്പിച്ച ഈ യുദ്ധം അമേരിക്കയുടെ ആധിപത്യത്തിന് വഴിയൊരുക്കി.
• വടക്കേ ആഫ്രിക്കൻ, ഇറ്റാലിയൻ മുന്നേറ്റങ്ങൾ: സഖ്യകക്ഷികൾ വടക്കേ ആഫ്രിക്കയിൽ നിന്നും ഇറ്റലിയിലേക്കും മുന്നേറി.

അവസാന ഘട്ടം (1944-1945): സഖ്യകക്ഷികളുടെ മുന്നേറ്റം

• ഡി-ഡേ (D-Day): 1944 ജൂൺ 6-ന് സഖ്യകക്ഷികൾ നോർമാണ്ടിയിൽ (Normandy) ഇറങ്ങിയത് പടിഞ്ഞാറൻ യൂറോപ്പിന്റെ വിമോചനത്തിന് വഴിയൊരുക്കി.
• ബൾജ് യുദ്ധം (Battle of the Bulge): ജർമ്മനിയുടെ അവസാനത്തെ പ്രധാന പ്രത്യാക്രമണം പരാജയപ്പെട്ടു.
• പസഫിക് മുന്നേറ്റം: അമേരിക്കയുടെ 'ദ്വീപുകളിൽ നിന്നുള്ള മുന്നേറ്റം' (Island Hopping) ജപ്പാനെതിരായ പോരാട്ടത്തിൽ നിർണ്ണായകമായി.

യുദ്ധത്തിന്റെ അവസാനം: ഒരു പുതിയ ലോകത്തിന്റെ പിറവി

1945-ഓടെ അച്ചുതണ്ട് ശക്തികൾക്ക് കനത്ത തിരിച്ചടികൾ നേരിട്ടുതുടങ്ങി. യൂറോപ്പിലും പസഫിക്കിലും സഖ്യകക്ഷികൾ മുന്നേറിക്കൊണ്ടിരുന്നു.

യൂറോപ്പിൽ: ജർമ്മനിയുടെ പതനം

• സോവിയറ്റ് സൈന്യം കിഴക്കുനിന്നും സഖ്യകക്ഷികൾ പടിഞ്ഞാറ് നിന്നും ജർമ്മനിയുടെ തലസ്ഥാനമായ ബെർലിനിലേക്ക് മുന്നേറി.
• 1945 ഏപ്രിൽ 30-ന് അഡോൾഫ് ഹിറ്റ്ലർ ആത്മഹത്യ ചെയ്തു.
• മെയ് 8, 1945-ന് ജർമ്മനി നിരുപാധികം കീഴടങ്ങി. ഇത് യൂറോപ്പിൽ യുദ്ധം അവസാനിച്ചതിന്റെ (Victory in Europe - V-E Day) സൂചനയായി.

പസഫിക്കിൽ: ജപ്പാന്റെ കീഴടങ്ങൽ

• യൂറോപ്പിൽ യുദ്ധം അവസാനിച്ചെങ്കിലും, ജപ്പാൻ ശക്തമായി ചെറുത്തുനിന്നു.
• അമേരിക്കൻ സൈന്യത്തിന് കനത്ത ആൾനാശമുണ്ടാകാതെ യുദ്ധം അവസാനിപ്പിക്കാൻ, പ്രസിഡന്റ് ട്രൂമാൻ അണുബോംബ് ഉപയോഗിക്കാൻ തീരുമാനിച്ചു.
• 1945 ഓഗസ്റ്റ് 6-ന് ഹിരോഷിമയിലും, ഓഗസ്റ്റ് 9-ന് നാഗസാക്കിയിലും അണുബോംബുകൾ വർഷിക്കപ്പെട്ടു. ഈ ആക്രമണങ്ങൾ ഭീകരമായ നാശം വിതച്ചു.
• ഓഗസ്റ്റ് 8-ന് സോവിയറ്റ് യൂണിയൻ ജപ്പാനെ ആക്രമിച്ചു.
• 1945 സെപ്റ്റംബർ 2-ന് ജപ്പാൻ നിരുപാധികം കീഴടങ്ങി. ഇതോടെ ലോകമഹായുദ്ധം പൂർണ്ണമായി അവസാനിച്ചു (Victory over Japan - V-J Day).

അനന്തരഫലങ്ങൾ: പാഠങ്ങളും ഭാവിയും

• ഐക്യരാഷ്ട്രസഭയുടെ രൂപീകരണം (Formation of United Nations): ഭാവിയിൽ ഇത്തരം യുദ്ധങ്ങൾ ഒഴിവാക്കുന്നതിനായി, ലീഗ് ഓഫ് നേഷൻസിന്റെ പരാജയത്തിൽ നിന്ന് പാഠം ഉൾക്കൊണ്ട് ഐക്യരാഷ്ട്രസഭ രൂപീകരിച്ചു.
• ശീതയുദ്ധം (Cold War): അമേരിക്കയും സോവിയറ്റ് യൂണിയനും തമ്മിൽ പ്രത്യയശാസ്ത്രപരമായ ഒരു സംഘർഷം ആരംഭിച്ചു, ഇത് ഏകദേശം നാല് പതിറ്റാണ്ടോളം നീണ്ടുനിന്നു.
• കോളനിവൽക്കരണത്തിന്റെ അന്ത്യം (Decolonization): യുദ്ധാനന്തരം പല ഏഷ്യൻ, ആഫ്രിക്കൻ രാജ്യങ്ങളും സ്വാതന്ത്ര്യം നേടി.
• ആണവയുഗത്തിന്റെ തുടക്കം (Nuclear Age): അണുബോംബിന്റെ കണ്ടുപിടിത്തവും ഉപയോഗവും ലോകത്തെ ആണവയുഗത്തിലേക്ക് നയിച്ചു, ഇത് ആഗോള രാഷ്ട്രീയത്തിൽ വലിയ സ്വാധീനം ചെലുത്തി.
• സാങ്കേതിക മുന്നേറ്റങ്ങൾ: ജെറ്റ് എഞ്ചിനുകൾ, കമ്പ്യൂട്ടറുകൾ, റഡാർ തുടങ്ങിയ നിരവധി സാങ്കേതികവിദ്യകൾ യുദ്ധകാലത്ത് വികസിപ്പിക്കപ്പെട്ടു.
• ലോകരാഷ്ട്രീയത്തിന്റെ പുനർനിർമ്മാണം: ലോകത്തിലെ ശക്തി സന്തുലിതാവസ്ഥ പൂർണ്ണമായും മാറിമറിഞ്ഞു.